Jean-Pierre Wuytack
CEO
Vandersanden Group
Bakstenen buitengevels die ontsierd worden door een slordig ogende witte sluier, het blijft een doorn in het oog van iedere bouwheer. Vandersanden Group vond nu een sluitende oplossing in hun geïmpregneerde bakstenen. Een gesprek met CEO Jean-Pierre Wuytack.
Tekst: Sijmen Goossens
“Ik schets graag even kort de historische achtergrond van dit verhaal: al generaties lang maken we bij Vandersanden kwaliteitsvolle gevelstenen uit lokale kleien. Dat liep steeds zonder problemen, tot er in de jaren 2007-2008 plots de eerste klachten opdoken over het verschijnen van een witte uitslag op de gevels bij woningen die nog maar enkele jaren voordien waren gebouwd. Het ging niet om een afwasbare zoutaanslag, maar om een hardnekkige grauwe schijn, een vergipsing van de gevel. Er moest dus een oplossing gevonden worden.”
CO2 alweer de boosdoener
“De stenen die we gebruikten waren onveranderd, net als de kleien en de bakprocessen. Wat was dan de oorzaak van die witte geveluitslag? We vermoedden dat dit wel eens te maken kon hebben met de samenstelling van de mortels. In 2011 werd een doctoraatstudie aan de KUL opgezet in samenwerking met de hele sector.”
“Die studie leidde in 2017 tot verschillende bevindingen, waarvan één best wel verrassend: het veranderende klimaat vormt een deel van de oorzaak. Mortels bevatten gips om het verharden te vertragen, zodat de mortel langer behandelbaar blijft. Dat is altijd zo geweest, maar de reden dat die gips nu via de poriën van de mortel in de poriën van de steen terechtkomt, is de stijgende aanwezigheid van CO2 in de lucht. Door CO2 komt gips uit de mortel vrij. Wanneer dan de bakstenen vochtig worden, migreert het gips via de poriën naar de oppervlakte, wat dus die typische witte afscheiding geeft.”
“Het probleem manifesteert zich voornamelijk bij Zuidwest gesitueerde gevels. Die vangen het meeste vocht en de grootste hoeveelheid zon. De natte steen zuigt het gips op en ‘zweet’ die weer uit bij het drogen. Millimeter per millimeter wordt zo de gipsuitslag gevormd.”
Oorzaken van de witte sluier zijn onder meer het veranderende klimaat en het feit dat er steeds meer gemetst wordt met geprefabriceerde mortels.
Hoe meer lucht, hoe ernstiger
“Een tweede bevinding van dit onderzoek was de reden waarom de uitslag met de jaren steeds feller werd: vanaf de jaren 2000 wordt er steeds meer gemetst met geprefabriceerde mortels. Die worden vaak gekenmerkt door een relatief grote aanwezigheid van luchtbelvormers en plastificerende stoffen om makkelijker verwerkt te kunnen worden.”
“Hoe meer lucht in de mortel, hoe sneller het proces verloopt. Bovendien vergemakkelijken en versnellen de plastificeerders het transport van het gips door de poriën van de baksteen; het glijdt er als het ware doorheen. Dit proces loopt natuurlijk traag: het is dan ook niet snel ‘uitgezweet’. Hoe dichter de mortel, hoe minder lucht erin kan en hoe trager het probleem zich stelt.”
“In België wordt vooral gemetst met handvormstenen die meer dan 10% poriën bevatten. In Duitsland, bijvoorbeeld, is dat veel minder en zal de problematiek zich minder voordoen. De uitslag is ook moeilijk af te wassen, zelfs niet met zuren. Het enige dat helpt, is zandstralen.”
Om de witte geveluitslag te vermijden, worden de bakstenen geïmpregneerd. De vier zijden aan de buitenkant worden voorzien van een waterafstotende schil, waardoor al het gips mooi in de steen blijft.
De oplossing: geïmpregneerde bakstenen
“Een mogelijke oplossing ligt bij het ontwikkelen van gipsvrije mortel, maar dat is geen evidentie. Uit een vervolgstudie met de KUL, het labo Magnel van de Universiteit Gent, Wienerberger en Vandersanden bleek dat het gipstransport wel kan worden teruggeschroefd, maar nog niet geëlimineerd. Er is dus nog verder onderzoek nodig in het belang van de hele sector, maar daarvoor zijn momenteel geen budgetten meer vrijgemaakt.”
“Daarom heeft Vandersanden als grootste ‘familiale’ producent van gevelstenen in België gekozen voor een resoluut andere oplossing. Onze stenen worden nu geïmpregneerd. De vier zijden aan de buitenkant, niet de legzijde, worden voorzien van een waterafstotende schil, waardoor al het gips mooi in de steen blijft. De impregnerend wateroplossing, die vijf tot tien mm in de steen dringt, bevat geen gevaarlijke stoffen.”
“Het water verdampt en de waterafstotende ‘huid’ blijft over. Belangrijk: de poriën blijven open, waardoor damp nog steeds naar buiten kan en een muur net zo goed opdroogt. Een bijkomend voordeel is dat muren veel makkelijker afwasbaar worden: vuil blijft aan de oppervlakte.”
Een imposante investering
“Het is natuurlijk een indrukwekkende investering: we produceren jaarlijks 320 miljoen gevelstenen, meer dan er in heel België worden gemetst. Elk van onze vier fabrieken wordt nu uitgerust met hydrofobeerinstallaties waarbij robotten zo’n 30.000 stenen per uur behandelen. Die investering kost 35 miljoen euro, zonder dat dit een invloed heeft op de prijs van onze bakstenen.”
“In principe kan iedere steenbakker hiervoor kiezen, maar voor wie op kleinere schaal opereert, is de rendabiliteit wellicht een probleem. Daarom blijft de sector zoeken naar andere oplossingen. Voor ons is dit niet meer nodig: al onze stenen worden geïmpregneerd. Een andere optie is het verlijmen van gevels: een goede en vaak mooie keuze, maar in België, en zeker ook in Nederland, blijven de meeste consumenten gehecht aan de klassiek gevoegde gevelsteen.”