Het is sinds de jaren zeventig geleden dat de economische omstandigheden zo volatiel waren: stijgende energieprijzen, grondstoffenschaarste, oplopende inflatie, loonindexering, personeelskrapte, … op een bed van geopolitieke spanningen. De actuele dossiers zuigen alle aandacht naar zich. Maar dat betekent niet dat bedrijven, overheden, burgers niet verder moeten focussen op duurzaamheid, digitalisering en gezondheid en welzijn. Alleen zo zullen we onze toekomst veilig stellen.
Daarin schuilt echter een paradox, want om de huidige crisis goed en wel te overleven, zetten bedrijven best net sterk in op klimaat en duurzaamheid. De nieuwe, innovatieve oplossingen die daarmee gepaard gaan zijn het beste antwoord op de schaarste en crisis die ons nu treft. Gezien de wereldwijde demografische ontwikkelingen die de vraag naar producten en diensten de komende decennia nog zullen doen toenemen en de oplopende toekomstige geopolitieke spanningen, zal de schaarste ons langere tijd in zijn greep houden. Niet enkel voor wat fossiele brandstoffen betreft, maar ook op het vlak van zeldzame aardmetalen, water of menselijk kapitaal. Zo schat de Wereldgezondheidsorganisatie dat tegen 2025 de helft van de wereldbevolking zal leven in gebieden met waterschaarste. Ook Vlaanderen kent de laatste jaren ‘waterstress’. Dat veroorzaakt niet alleen problemen in de landbouw, maar ook op het vlak van transport over water en het verminderen van de industriële productie door een tekort aan bijvoorbeeld spoel- en koelwater. Zo leidt een ecologisch probleem tot meerdere economische problemen.
Anders en spaarzamer omgaan met water, het gebruik van alternatieve (bio)grondstoffen, slimme ontwerpen (circular by design), fysische én chemische recyclage, … vormen daarbij stukjes van de puzzel om tot een oplossing te komen. Eén stukje van de keten verduurzamen zal dus niet volstaan. Het hele proces en systeem moet daarbij herbekeken worden. Het gebruik van nieuwe materialen bijvoorbeeld heeft immers niet alleen een impact op de producent, maar ook op de productie en prijszetting bij leveranciers en klanten. Hetzelfde geldt voor nieuwe businessmodellen waarbij aanbieders hun producten transformeren naar diensten, bijvoorbeeld door het verkopen van licht i.p.v. het verkopen van lampen, of het valoriseren van neven- en afvalstromen.
Voor de jonge Vlaamse ondernemers die er deel van uitmaken vormt duurzaamheid gelukkig steeds meer een integraal onderdeel van hun DNA.
Door de toenemende geopolitieke spanningen zullen ondernemingen ook verplicht worden om hun toeleverings- en afnameketens beter in kaart te brengen. Bedrijven zullen moeten kunnen bewijzen waar hun grondstoffen en tussenproducten vandaan komen en dat deze koosjer zijn. Due diligence (‘gepaste zorgvuldigheid’) zal mede door de Europese wetgeving aan belang winnen. Net zoals transparantie over de bedrijfsvoering en productie, maar dat biedt nieuwe kansen voor de verwerking van data en de introductie van blockchain.
Digitalisering zal dus een belangrijke rol spelen als katalysator. Eigenlijk staan we nog maar aan het begin van een nieuwe revolutie: de Twin Transition, waarbij het groene en digitale elkaar versterken. Enkel zo kan de productie robuuster en efficiënter worden, maar net daardoor zal die ook rendabeler worden. Uit studies blijkt immers dat bedrijven die meer digitaliseren en verduurzamen weerbaarder zijn in tijden van crisis. Dus niet alleen uit maatschappelijke overwegingen, maar louter en alleen al omwille van weerbaarheid en veerkracht, zou elke onderneming hier op in moeten zetten.
De vorige crisis was hevig, maar louter een financiële crisis. Nu dreigen we economisch in een perfecte storm te zitten die raakt aan de fundamenten van het ondernemerschap. Duurzaam ondernemen is daarom niet langer een optie, maar een must. Voortaan zal het deel moeten uitmaken van de kern van ondernemen. Als dat niet het geval is, beperkt men zich tot green washing. Mooi als verkooppraatje voor sales en marketing, maar de beleidsmakers en millenials die steeds meer belang hechten aan duurzaamheid als klant én werknemer, zullen dat snel doorprikken.
Daarom laat je duurzaamheid best zo snel mogelijk deel uitmaken van je strategie zodat elke onderdeel van het bedrijf erdoor gevat wordt, van R&D tot sales en marketing. Naast een must biedt duurzaamheid als strategie gelukkig ook opportuniteiten door het aanboren van nieuwe markten en klanten. Kapitaal zal tegen relatief gunstigere voorwaarden opgehaald kunnen worden. Nieuwe producten en processen garanderen stabielere aanvoerketens. Stijgende energie- en grondstofkosten kunnen sterk gereduceerd worden. Met een duurzame strategie ben je tenslotte aantrekkelijk voor het werven van jong talent.
Laat Vlaanderen daarom een steeds vruchtbaardere broedkamer voor start- en scale-ups in clean tech zijn. Gelukkig hebben we daarbij een goede uitgangspositie door onze excellente kennisbasis met tal van onderzoekscentra en kennisinstellingen. Zaak is nu om deze snel door te vertalen naar schaalbare producten en diensten. Daarbij zijn samenwerking en interdisciplinariteit essentieel om een vruchtbaar ecosysteem te creëren. Voor de jonge Vlaamse ondernemers die er deel van uitmaken vormt duurzaamheid gelukkig steeds meer een integraal onderdeel van hun DNA. Daar moeten we als regio dan ook verder op inzetten. Voka wenst daar toe bij te dragen door ambitieuze doelen naar voor te schuiven. Er is geen weg terug. Samen gaan we voor gezonde groei.