Vroeg of laat moet het gesprek over de opvolging van een familiebedrijf op gang worden gebracht. In veel families gaat aan dat moment een lange lijdensweg vooraf. Jozef Lievens van het Instituut voor het Familiebedrijf geeft zijn visie.
Voor de senior generatie is het onderwerp van de opvolging dikwijls taboe. De kandidaat-opvolgers zijn dan weer te schroomvol om het onderwerp aan te kaarten. Zij vrezen dat zij als inhalig worden aangezien. Daardoor gebeurt het vaak dat er gedurende jaren een schimmenspel wordt opgevoerd, waarbij beide generaties wel beseffen dat de opvolging moet worden aangepakt, maar waarbij zij elkaar in een bizarre choreografie uit de weg gaan. Toch moet de vis van de opvolging op een bepaald ogenblik op tafel worden gelegd. Hierna volgen zeven tips om de opvolging bespreekbaar te maken.
1. Stel vragen
In veel gevallen haalt het weinig uit om de opvolging brutaal op de agenda te plaatsen en duidelijkheid te eisen. Een betere aanpak bestaat erin om vragen te stellen, die bij de overdrager en de familie een denkproces op gang brengen. Op die manier gaat er bij de overdrager stilaan een belletje rinkelen.
Eenvoudige toekomstvragen zoals “hoe ziet de toekomst van het bedrijf en de familie er binnen 5 à 10 jaar uit ?” kunnen dat denkproces op gang brengen.
2. Begin bij het bedrijf
Familiale ondernemers zijn er tuk op om over hun bedrijf te praten. Wie de opvolging op de agenda wil plaatsen, doet er daarom goed aan het planningsproces aan te vangen bij het bedrijf. Daarbij moet voorzichtig de link worden gelegd tussen de problematiek van het bedrijf en de opvolging. Interessante thema’s om aan te kaarten zijn de strategie en de verdere professionalisering van het familiebedrijf.
3. Zoek steun bij externen
Laat ons de feiten onder ogen zien: Weinig families slagen erin om de opvolging helemaal alleen af te handelen. De meeste families kunnen niet zonder de steun van externen. Dat kan een vriend, een zakelijke relatie, de huisaccountant of een notaris zijn. Aangezien opvolging soms delicate, emotionele problemen met zich meebrengt, verdient het aanbeveling om een beroep te doen op een adviseur die gespecialiseerd is in het bijstaan van familiebedrijven.
4. Win zoveel mogelijk informatie in
Vandaag de dag bestaan er veel mogelijkheden om informatie in te winnen over opvolging. In het kader van de pensionering van babyboomers worden seminaries, workshops en informatiesessies over de opvolging georganiseerd door het Instituut voor het Familiebedrijf, banken, accountants, professionele en interprofessionele organisaties… Wanneer beide generaties samen zo een programma bijwonen, kan dat een uitstekende gelegenheid zijn om het gesprek over de opvolging op gang te brengen.
5. Kies voor dialoog, niet voor dictaten
Wie op brutale wijze zijn mening wil doordrukken, zal meestal van een kale reis thuiskomen. Overdragers zetten zich dikwijls schrap wanneer zij van kandidaat-opvolgers dictaten ontvangen. Het is veel beter om langzaam die dialoog op gang te brengen.
6. Oefen geduld en blijf op de nagel kloppen
Opvolging is een proces dat enige tijd vergt. Wees dus niet ontmoedigd wanneer de eerste poging om de opvolging bespreekbaar te maken niet onmiddellijk lukt. Het is van cruciaal belang om vol te houden en op de nagel te blijven kloppen.
7. Als het echt niet anders kan : sla de deur dicht
Het gebeurt dat alle pogingen om de opvolging te bespreken in dovemansoren vallen. Soms zal er niets anders opzitten dan een ultimatum te stellen en uiteindelijk de deur achter zich dicht te slaan. In een aantal gevallen heeft dat effect, omdat de overdrager (eindelijk) inziet dat het echt vijf voor twaalf is. Het spreekt vanzelf dat een dreiging met een ultimatum erg behoedzaam en spaarzaam moet worden gehanteerd.
Jozef Lievens
